Verslaving. Het is een woord dat vaak gebruikt wordt, soms zelfs luchtig – “Ik ben verslaafd aan chocola” – maar het echte gezicht is allesbehalve luchtig. Achter het woord schuilt een diep menselijk, pijnlijk en ingewikkeld probleem dat levens kan ontwrichten. Maar wat is verslaving nou eigenlijk echt?
De kern van verslaving
In simpele bewoording is verslaving een toestand waarin iemand geen controle meer heeft over zijn of haar gebruik van een middel of gedrag. Denk aan alcohol, drugs, gokken, gamen, eten of zelfs sociale media. Wat begint als iets vrijwilligs – een glas wijn, een lijntje coke, een uurtje gamen – kan langzaam veranderen in iets dat de regie volledig overneemt.
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) omschrijft het als “een chronische, terugkerende hersenziekte die wordt gekenmerkt door dwangmatig middelengebruik ondanks schadelijke gevolgen.”
Hoe ontstaat een verslaving?
Verslaving ontstaat niet zomaar. Het is een combinatie van biologische, psychologische en sociale factoren. Een paar voorbeelden:
- Biologisch: Sommige mensen zijn genetisch gevoeliger voor verslaving. Het beloningssysteem in hun hersenen reageert bijvoorbeeld sterker op bepaalde stoffen of gedragingen.
- Psychologisch: Trauma, stress, depressie of angst kunnen ervoor zorgen dat iemand naar verdovende middelen of gedrag grijpt als manier om te ontsnappen.
- Sociaal: Opvoeding, omgeving, druk van vrienden of sociale achterstand kunnen ook bijdragen aan de ontwikkeling van een verslaving.
Vaak is het niet één oorzaak, maar een samenloop van omstandigheden die iemand vatbaar maakt voor verslaving.
Verslaving verandert het brein
Een belangrijk aspect van verslaving is dat het letterlijk het brein verandert. Vooral het beloningssysteem, waarin dopamine een grote rol speelt, wordt beïnvloed. Bij herhaald gebruik van een verslavende stof of gedrag raakt het brein gewend aan de kunstmatige ‘high’, waardoor natuurlijke beloningen (zoals sport, sociaal contact of eten) steeds minder plezier geven. Tegelijk wordt het verlangen naar de verslaving steeds sterker, zelfs als iemand weet dat het schadelijk is.
Is verslaving een keuze?
Dit is een gevoelig punt. In het begin is het gebruik meestal een keuze. Maar na verloop van tijd is die keuzevrijheid grotendeels verdwenen. Het dwangmatige karakter van verslaving betekent dat stoppen niet simpelweg draait om wilskracht. Het is geen zwakte of gebrek aan karakter, maar een psychische aandoening die professionele hulp vereist.
Herstel is mogelijk
Het goede nieuws? Herstel is mogelijk. Met de juiste hulp kunnen mensen zich voorgoed bevrijden van hun verslaving.
Wat daarbij helpt, is de eigen wil om te stoppen en begrip van de omgeving. Geen oordeel, maar steun. Geen afwijzing, maar aanmoediging.
Conclusie:
Verslaving is veel meer dan ‘gewoon teveel gebruiken’. Het is een diepgewortelde aandoening die lichaam, geest en omgeving beïnvloedt. Als je echt wilt, kun je jezelf bevrijden van het verslavingsmonster en een vrij en betekenisvol leven leiden.